कर्णाली प्रदेशको हिमाली जिल्ला हुम्लास्थित खार्पुनाथ गाउँपालिकाकी तत्कालीन उपाध्यक्ष सिन्दु हमाल शाहीको दुर्घटनामा मृत्यु भएपछि रुपा शाही २०७६ मंसिर १५ गते उपाध्यक्षमा निर्वाचित भइन् । दुर्गम मानिने गाउँपालिकाको विकासका लागि उनले पाएको थोरै समय थियो तर यही थोरै समयमा उनले गाउँपालिकालाई बदल्ने गरी गाउँपालिकामा कसरी काम गरिन्, काम गर्दाका जटिलता र कामका अनुभवनका विषयमा मिसन टुडेले उनीसँग कुराकानी गरेको छ । प्रस्तुत छ सम्पादित अंश ।
तपाईं निर्वाचनमा जाँदा जनतासामु गरेका प्रतिबद्धता अहिले सम्झनू भएको छ कि ताजै छन् ?
मैले निर्वाचनमा जाँदा जनतासामू गरेका प्रतिबद्धता मेरो मनस्पटलमा ताजै छन् । जनतासामू जाँदा धेरै बोलेको थिइनँ, थोरै मात्र गर्न सकिने जति बोलेको थिएँ । ति प्रतिबद्धता मेरो गाइडलाइन हुन । त्यही प्रतिबद्धताअनुसार जनताको काममा तल्लिन् छुँ र रही रहने छुँ ।
चुनावताका मैले गाउँको शिक्षा र स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिएको थिएँ । घर नजिकै गुणस्तरीय शिक्षा र स्वास्थ्य सुविधा उपलब्ध गराउने योजना थियो । मेरो गाउँपालिकामा सामाजिक सुरक्षा भत्ता रोखिएको थियो । त्यो कहाँ गयो खोजी गरेर लक्षित वर्गलाई दिने घोषणा गरेको थिएँ । निर्वाचित भएपछि खोजनीति गरेर सामाजिक सुरक्षा भत्ता वितरण गरेँ ।
स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रम थियो । त्यसलाई व्यवस्थित गरेर कार्यान्वन गरेँ । दुर्गम जस्तो मान्छे सुगममा आउँदा स्वास्थ्य बिमा भए उपचार शुल्क छुट हुन्छ । विपन्न नागरिकले एक लाख रूपैयाँसम्म उपचारमा छुट पाउने कुरा जनमैत्री थियो र छ ।
स्वास्थ्य बिमा अनिवार्य बनाउने योजना थियो । अहिले सबै घरमा जाँदा सबैले स्वास्थ्य बिमा बनाएका छन् । मेरो समय थोरै थियो र गर्नुपर्ने धेरै थियो र छ । कतिपय कुराहरु छुटे । त्यो विषयमा जनतासामु गएर भन्छु र उहाँहरुलाई बुझाउँछु । आफ्नो एजेण्डा धेरै थिए ।
तपाईंले गराएका योजनाअनुसार सबै काम किन हुन सकेनन् । यसलाई कसरी समीक्षा गर्नुहुन्छ ?
कतिपय समय छोटो भएर कार्यान्वयन हुन सकेनन् भने कतिपय गाउँ कार्यापालिकामा मैले लिएका एजेण्डाहरु पास भएनन् । जसले काम गर्न धेरै चुनौती भयो । महिला हुँदा अरुमा विश्वास कम हुँदा पनि मेरा एजेण्डाहरु पास भएनन् ।
उप जति सबै चुप भन्ने हिसाबले गाउँपालिकामा व्यवहार हुँदा पनि समस्या छ । जब हाम्रा योजना कार्यान्वयन हुँदैनन् र छलफल हुँदैनन् भने चुप झै लाग भने जस्तै ।
यो महिला उपाध्यक्षहरुको साझा समस्या हो । जनताबाट निर्वाचित भएर आएपछि म चुप लागेर बसेन् । कतिपय विषयमा आफूले बलमिच्याइ गरेरै अगाडि बढेँ । जनतासामू गरेका प्रतिबद्धताअनुसार काम नगरे भोलि जनताले विश्वास नगर्ने हुँदा केही विषयमा विवाद गरेरै अगाडि बढेको छुँ ।
गाउँपालिकाको नेतृत्वमा फरक–फरक दलको हुनुहुन्छ । यसमा कस्ता समस्याहरु सिर्जना भएका छन् ?
यो सबै समस्या भनेकै पार्टी हो । यो वा त्यो मेरो पार्टीको होइन भनेर पेलान गर्ने प्रवृतिले पनि चुनौती दिएको छ । पार्टीगत नजरलाई हरियो । अधिकारभरि अध्यक्षलाई छ र उपाध्यक्ष अधिकारविहीन छ भन्ने हिसाबले बुझियो । उपाध्यक्षलाई पन्छ्याउन सकिन्छ भन्ने हिसाबले गाउँपालिकामा हेपाह नजरले हेरियो ।
तपाईंको गाउँपालिकामा अहिले कस्ता समस्याहरु छन् ?
मैले पहिलाभन्दा केही शिक्षामा सुधार गरेको छुँ । तर यो विषय दीर्घकालीनरुपमा समाधान हुन सकेको छैन । यहाँ कुनै विद्यालयमा विद्यार्थीभन्दा धेरै शिक्षक छन् कुनै विद्यालयमा एकै शिक्षकको काँधमा धेरै विद्यार्थीहरु छन् । अर्काे कुरा विषयगत शिक्षक पनि छैनन् । विषयगत शिक्षक नहुँदा यहाँका विद्यार्थीले कस्तो शिक्षा प्राप्त गर्लान ।
राजनीतिकरुपमा नियुक्ति गर्ने प्रवृतिले पनि शिक्षामा सुधार आउन सकेको छैन । शिक्षाका संख्यात्मक हिसाबले अगाडि जाने की गुणस्तरीयताको हिसाबले अगाडि जाने यो विषयमा छलफल हुन जरुरी छ । गुणस्तरीयता नहुँदा प्रतिफल नहुने हुँदा प्रतिफल आउने गरी काम गर्नुपर्छ । यसमा म लागिरहेको छुँ । शिक्षामा यतिधेरै खर्च हुँदा पनि प्रतिफल आउन सकेको छैन । यसमा म दुखी छुँ ।
तपाईंले गर्न नसकेका काम ?
सडक हुम्लामा पुगेको छैन । गाउँपालिकाका ५ वडामा सडक पुगोस् भन्ने थियो । जनता यातायातको सुविधाबाट वञ्चित नहुनु भन्ने थियो । यसमा यो पनि गर्न सकिएन । विविध कारणले गर्न सकिएन । अरु गाउँपालिकाभन्दा हाम्रो गाउँपालिकामा स्वास्थ्य सुधार छ । तर पनि दक्ष स्वास्थ्यकर्मीको पहिचान हुन सकेन । आफ्नो रोजीरोटी र पार्टीगतरुपमा परिचालन भए । साँच्चिकै जनताका लागि स्वास्थ्यकर्मी परिचालन भएनन् । यसमा पनि म सन्तुष्टि छैन ।
अहिले तपाईं गाउँपालिकाको उपाध्यक्ष हुनुहुन्छ । यसपछि अबको तपाईंको यात्रा के हुन सक्छ ?
यसमै म सीमित हुँदैन । सीमित हुने भए म व्यवसाय गथ्र्ये । मैले व्यापार गथ्र्ये र अरु ठाउँमा गएर कमाउने बाटो रोजथ्ये । मैले राजनीतिक बाटो रोजेको छुँ । यो बाटो रोजेपछि जनतालाई अन्योल गर्न चाहँदैन । जनताका इच्छा आकांक्षाअनुसार काम गर्छु भनेर घरघरमा गएपछि मेरो राजनीतिक यात्रा यहाँ टुंगिएको छैन । किनभन्दा मैले यो पालिकामा केही गर्नुछ ।
यहाँभन्दा पछाडिका लागि गर्छु । उपाध्यक्षको मेरो समय थोरै हो । अब पाँच वर्षका समय लिएर जनतासामू जाँदा मैले लिएका एजेण्डाहरुमाथि काम गर्नका लागि भोट माग्छु र म अब उपाध्यक्ष होइन अध्यक्ष हुन चाहान्छु । अध्यक्षका लागि मेरो योजना हो । अध्यक्ष भएर नमुना गाउँपालिका बनाउने मेरो संकल्प हो र छ ।