नेपालगन्ज, लुम्बिनी प्रदेश उद्योगहरुको लागत बढी लाग्ने देशमै दोस्रो स्थानमा रहेको एक सर्वेक्षणले देखाएको छ । राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले आर्थिक वर्ष २०७५÷७६ लाई आधार मानी गरेको राष्ट्रिय औद्योगिक सर्वेक्षण २०७६ को नतिजाअनुसार सबैभन्दा बढी उत्पादन लागत लाग्ने प्रदेशमा मधेस प्रदेश छ । मधेस प्रदेशमा लागत–उत्पादन अनुपात ०.७४ रहेको छ भने दोस्रोमा रहेको लुम्बिनी प्रदेशमा ०.७२ छ । यसको अर्थ लुम्बिनी प्रदेशमा कुनै उद्योगले एक सय रुपैयाँको उत्पादन गर्न ७२ रुपैयाँ खर्च गर्नुपर्छ । यो उच्च अनुपात हो । लागत–उत्पादन अनुपातका हिसाबले लुम्बिनीपछि क्रमशः कोशी प्रदेश, बागमती, सुदूरपश्चिम र कर्णाली प्रदेश छन् ।
सर्वेक्षणले खानी तथा उत्खनन, उत्पादनमूलक, विद्युत्, ग्यास, वाफ तथा वातानुकुलित सेवा एवम् पानीको आपूर्ति, ढलनिकास, फोहोर व्यवस्थापनसम्बन्धी उद्योगहरुको मात्रै सर्वेक्षण गरेको थियो । सर्वेक्षणअनुसार लुम्बिनी प्रदेशमा सबैभन्दा धेरै लागत खर्च उत्पादनमूलक र ग्यास तथा विद्युत्सँग सम्बन्धित उद्योगमा रहेको पाइएको छ ।
सर्वेक्षणको नतिजाबारे मंगलबार नेपालगन्जमा छलफल कार्यक्रम गरिएको थियो । तथ्यांक कार्यालय बाँकेले गरेको उक्त कार्यक्रममा ढुवानी तथा यातायातको सुविधा कम भएका ठाउँमा लागत कम पर्नु र सुविधायुक्त क्षेत्रमा लागत बढी पर्नुका कारणमा कच्चा पदार्थको प्रकृति र उद्योगहरुको संख्या रहेको जानकारी दिइयो । पहाडी क्षेत्रमा उद्योग नै कम हुने र भएका उद्योगले पनि अधिकांशतः स्थानीय कच्चा पदार्थको प्रयोग गर्ने गरेका कारण लागत कम देखिएको पाइएको हो । तर, तराई क्षेत्रमा ठूला उद्योगहरुले विदेशबाट समेत कच्चा पदार्थ आयात गरी उत्पादन गर्ने भएकोले लागत बढी लाग्ने गरेको हो ।
सर्वेक्षणका अनुसार २०७५÷७६ मा लुम्बिनी प्रदेशमा दर्ता भई सन्चालनमा समेत रहेका त्यस्ता उद्योगहरुको संख्या १० हजार पाँच सय आठवटा थियो । तीमध्ये खानी तथा उत्खननसम्बन्धी ६८, उत्पादनमूलक १० हजार तीन, विद्युत्, ग्यास, वाफ तथा वातानुकुलित सेवासम्बन्धी एक सय पाँच एवम् पानीको आपूर्ति, ढलनिकास, फोहोर व्यवस्थापनसम्बन्धी तीन सय ३२ वटा उद्योगहरु थिए । यी उद्योगहरुमा ८७ हजार ६७ जना व्यक्तिहरु संलग्न रहेका पाइएको छ । यी उद्योगमा काम गर्ने ६७ हजार एक सय ९२ जना कामदारले सरदरमा २५ हजार आठ सय ३६ रुपैयाँ पारिश्रमिक पाउने गरेका पाइएको छ ।